- Trygław

Głaz narzutowy Trygław w Tychowie

                                             przed 1911 r.                                                                                                                      obecnie

Na terenie lokalnego cmentarza znajduje się największy w Polsce głaz narzutowy

„Trygław” . Jego nazwa wywodzi się od imienia pomorskiego, pogańskiego boga

Trygława. Według przekazów historycznych Świątynia Trygława znajdowała się

w pobliżu głazu do 1123 r. i zniszczona została w trakcie misji chrystianizacyjnej

biskupa Ottona z Bambergu. Z olbrzymim głazem wiąże się wiele podań i legend,

stąd też jego inna nazwa „Diabelski kamień”. Według jednej z nich pod głazem

ukryty jest posąg Trygława pochodzący z jego głównej świątyni w Wolinie.

Niemcy nazywali głaz Wielkim Kamieniem. Główną częścią cmentarza stał się

dopiero po 1861 r. kiedy dokonano pierwszego pochówku. W I niedzielę roku 1874

na głazie został umieszczony krzyż dębowy z figurą Ukrzyżowanego Chrystusa.

Figura jest dziełem rzeźbiarza Wilhelma Theodora Achtermanna (1799-1884),

a została odlana w brązie w berlińskiej odlewni żeliwa przez Moritza Geissa.

Pod krzyżem umieszczono pamiątkową tablicę z czterowierszem, który

w tłumaczeniu na język polski brzmi:

''Bałwochwalstwo i grzech pokrywały kraj ciemnością,

zanim Jezus przez swoją śmierć przyniósł światło i życie.

On umieścił Trygława pod kamieniem, zamykając go.

I prowadzi swoje dzieci w ramiona Ojca''.

Fundatorami krzyża byli: Hans-Hugo von Kleist-Retzow z Kikowa i patron

tychowskiego kościoła Hugo von Kleist-Retzow z Tychowa. Autorem tekstu

na tablicy jest pierwszy z nich.

Głaz Trygław jest głazem eratycznym, narzutowym, przywleczonym przez

lądolód ostatniego zlodowacenia z terenu półwyspu Skandynawskiego. Jest to

skała metamorficzna (przeobrażona), granitognejs, o bardzo wyraźnej strukturze

smużystej z dużymi oczkami skaleni i granatóworaz kwarcu. Głaz pochodzi

z rejonu Visby (Widbo) lub Uppsali w środkowej Szwecji, gdzie tego typu skały

występują na powierzchni. Głaz ma obwód 44,7 m. Maksymalna wysokość

części nadziemnej wynosi 3,8 m, długość 16,9 m, a szerokość 11,2 m. Kubatura

głazu (widoczna) wynosi 700 m3, co daje wagę rzędu 1,5 tys. ton. Wykonany

podkop do głębokości 4 m nie osiągnął jego podstawy, wiercenie wykonane

w 2002 roku w odległości 5 m od podstawy wykazało obecność skały na

głębokości 6 m. Jego część podziemna zatem może być jeszcze większa niż ta,

którą obserwujemy na powierzchni. Byłby to zatem największy głaz narzutowy

na całym Niżu Europejskim.

Głaz ten stanowi największy pomnik przyrody nieożywionej w województwie

zachodniopomorskim. Swym kształtem przypomina bochen chleba, a gładkie

powierzchnie są świadectwem transportu glacjalnego (wygłady i rysy lodowcowe).

Opr. Bronisław Gajewski na podstawie:'' Tajemnice krajobrazów Pomorza Zachodniego.

Praca zbiorowa pod red. Zbigniewa Gąbińskiego''. Szczecin 2009 r. str 37,

ISBN 978-83-61289-12-8, oraz broszury Gerharda Rűhlowa.